Ο Δυναμοδότης (p.t.o)

Πρόκειται για ένα άξονα ο οποίος μεταδίδει την περιστροφική κίνηση σε γεωργικά μηχανήματα που προσαρμόζονται στο τρακτέρ, όπως είναι η φρέζα, το χορτοκοπτικό, το χορτοδετικό, κλπ. Για να είναι λειτουργικός ο δυναμοδότης ώστε να μπορούν να συνδεθούν τα μηχανήματα έχει τυποποιηθεί κατά ISO διεθνώς η θέση, οι στροφές και οι διαστάσεις του. Ο άξονας του έχει διάμετρο 1^3/8 ή 1^3/4 ίντσες (35 ή 44,5 χιλ.) καταλήγει σε πολύσφηνο με 6 σφήνες για ταχύτητα περιστροφής 536 στροφές/λεπτό, σε συνδυασμό με στροφές του κινητήρα και με 21 σφήνες για ταχύτητα περιστροφής 1000 στροφές/λεπτό. Η φορά της περιστροφής όταν βλέπουμε το τρακτερ από πίσω είναι προς τα δεξιά. Όλα τα τρακτεράκια έχουν τη δυνατότητα μετατροπής της ταχύτητας περιστροφής από 536 σε 1000 στροφές ανά λεπτό και αντίστροφα, ορισμένα από αυτά διαθέτουν μηχανισμό αντιστροφής της κίνησης από δεξιόστροφη σε αριστερόστροφη. Στα περισσότερα τρακτέρ ο δυναμοδότης (p.t.o) βρίσκεται στο πίσω μέρος. Από τον τρόπο με τον οποίο παίρνει τη κίνηση διαχωρίζεται στους κάτωθι τύπους :

Εξαρτημένος, παίρνει την κίνηση από το κιβώτιο ταχυτήτων σταματάει όταν πατιέται ο συμπλέκτης του τρακτέρ, η ταχύτητα του είναι ανάλογη με τη ταχύτητα κίνησης του τρακτέρ και αντιστρέφει την κίνηση του όταν το τρακτέρ κάνει όπισθεν.

Ημιεξαρτημένος, ή συνεχούς λειτουργίας παίρνει την κίνηση από το συμπλέκτη. Σ’ αυτόν υπάρχει διπλός συμπλέκτης.

Ανεξάρτητος, παίρνει την κίνηση από το κινητήρα με δικό του συμπλέκτη ο οποίος λειτουργεί ανεξάρτητα. Είναι ο καλύτερος τύπος και ο πιο πρακτικός.

Η μετάδοση της κίνησης του δυναμοδότη προς τα γεωργικά μηχανήματα γίνεται μ’ ένα τηλεσκοπικό άξονα ο οποίος στα άκρα του έχει σταυροειδείς συνδέσμους. Το μήκος του αυξομειώνεται για να μην εμποδίζεται η λειτουργία του από τις ανωμαλίες του εδάφους.

θέση του οπίσθιου δυναμοδότη

τηλεσκοπικός άξονας

Το Διαφορικό

Όπως έχει προαναφερθεί το διαφορικό μεταδίδει την κίνηση από το σασμάν (κιβώτιο ταχυτήτων) στους κινητήριους τροχούς, οι οποίοι έχουν τον άξονα τους κάθετο προς τον άξονα της μηχανής. Η βασική του λειτουργία όμως είναι ότι επιτρέπει κάποια μεταβολή των στροφών των κινητήριων τροχών όταν το τρακτέρ στρίβει. Εάν το τρακτερ δεν χρειαζόταν να στρίβει ή να κάνει ελιγμούς δε θα απαιτούνταν η ύπαρξη διαφορικού. Όμως κάτι τέτοιο δε μπορεί να συμβεί κατά την κίνηση του στο χωράφι ή στους αγροτικούς δρόμους. Επειδή προκειμένου να κινηθεί ομαλά πρέπει να διαφοροποιούνται οι στροφές των κινητήριων τροχών υπάρχουν δύο ακόμη σημαντικοί λόγοι καθιστούν το διαφορικό αναγκαίο τμήμα της κίνησης :

α) το γεγονός ότι τα χωράφια δεν έχουν ίσιες επιφάνειες αλλά παρουσιάζουν ανωμαλίες και ότι

β) η διάμετρος των τροχών δεν παραμένει ποτέ ίδια εξαιτίας της φθοράς και της πίεσης που ποτέ δεν είναι ίσες.

Τμήματα του διαφορικού :

Το πινιόν, μικρό γωνιακό γρανάζι που βρίσκεται στην άκρη του άξονα που μεταδίδει την κίνηση στο πινιόν.

Η κορώνα, μεγάλο γρανάζι που παίρνει κίνηση από το πινιόν.

Η θήκη, βρίσκεται σταθερά συνδεδεμένη στην κορώνα.

Οι δορυφόροι, είναι 2 ή περισσότερα μικρά γρανάζια που κινούνται από τον άξονα τους που είναι στερεωμένος στη θήκη.

Οι πλανήτες, πρόκειται για 2 γρανάζια που είναι σφηνωμένα στις άκρες των ημιαξόνιων των τροχών.

Το κιβώτιο, σ’ αυτό υπάρχουν όλα τα προηγούμενα εξαρτήματα το οποία στηρίζονται σε 2 ρουλεμάν, λιπαίνονται και προστατεύονται από τις σκόνες του περιβάλλοντος.

σχηματική αναπαράσταση του διαφορικού ενός τρακτέρ

Σύστημα μετάδοσης της κίνησης

Η δύναμη του κινητήρα ενός τρακτέρ όπως έχουμε ξαναδημοσιεύσει καταλήγει στο σφόνδυλό του, από εκεί μεταφέρεται στους τροχούς, στο pto, κλπ. Έτσι το τρακτερ γίνεται ωφέλιμο και χρήσιμο για το χειριστή του. Η μεταφορά της δύναμης αυτής γίνεται όποτε το επιθυμεί ο χειριστής και με οποιονδήποτε τρόπο από το σφόνδυλο στους τροχούς, στο pto ή σε άλλους κινητήριους μηχανισμούς μέσω κάποιων εξαρτημάτων και μηχανισμών που συνθέτουν το σύστημα μετάδοσης της κίνησης. Όταν οι κινητήρες όταν λειτουργούν με λίγες στροφές αναπτύσσουν μικρή δύναμη και ροπή στρέψεως ενώ όταν χρειαστεί να ξεκινήσουμε (να βάλουμε μπροστά) ένα τρακτέρ ή ένα αυτοκίνητο απαιτείται μεγάλη ροπή στρέψεως για να νικήσουμε τις αντιστάσεις και την αδράνεια της μάζας τους. Έχοντας λοιπόν υπόψη τα πιο πάνω καταλαβαίνουμε ότι δε μπορεί να ξεκινήσει ο κινητήρας εάν δεν έχουμε αποσυνδέσει το φορτίο, το οποίο στη συνέχεια πρέπει να προστεθεί βαθμιαία μέχρι ο κινητήριος και ο κινούμενος άξονας αποκτήσουν τον ίδιο αριθμό στροφών. 

Γνωρίζουμε επίσης ότι το φορτίο που πρέπει να νικήσει ο κινητήρας του τρακτέρ σε κάθε στιγμή λειτουργίας του δεν είναι σταθερό, μεταβάλλεται ανάλογα με τις συνθήκες εργασίας του. Συνεπώς πρέπει να μεταβάλλεται αντίστοιχα και η δύναμη που πρέπει διαθέσει ο κινητήρας. Κατά το ξεκίνημα ενός τρακτέρ απαιτείται μεγάλη ροπή στρέψεως και μικρή ταχύτητα στους τροχούς για να νικήσουμε την αδράνεια του φορτίου του,  αντίθετα μετά το ξεκίνημα μπορεί να μειωθεί η ροπή στρέψης και να αυξηθεί η ταχύτητα. Κατά την εργασία στο χωράφι στην αντίσταση της κίνησης προστίθενται οι αντιστάσεις των εργαλείων και την γεωργικών μηχανημάτων. Οι αντιστάσεις αυτές είναι διαφορετικές κάθε φορά και εξαρτώνται από το εργαλείο και τις συνθήκες εργασίας.

Προκειμένου ένα σύστημα μετάδοσης της κίνησης ενός τρακτέρ να ικανοποιεί τις απαιτήσεις ενός κινητήρα, πρέπει :

• Να μπορεί να συνδέει και να αποσυνδέει τον κινητήρα από το φορτίο του και να επιτρέπει την προοδευτική σύνδεση του φορτίου με τον κινητήρα, για να μπορεί να ξεκινήσει ο κινητήρας χωρίς φορτίο και στη συνέχεια να ξεκινήσει ομαλά το τρακτέρ.

• Να δίνει τη δυνατότητα στο χειριστή να μεταβάλλει (αυξομειώσει) τη ταχύτητα του με αντίστοιχη αυξομείωση της ροπής στρέψης προκειμένου να ανταποκρίνεται στην ανάγκη σε δύναμη που δημιουργείται κάθε στιγμή.

• Να μπορεί το τρακτέρ να κινείται μπροστά – πίσω.

• Να μπορούν να περιστρέφονται οι τροχοί με διαφορετική ταχύτητα όταν τα τρακτεράκια στρίβουν.

Για να πετύχουμε όλα τα πιο πάνω πρέπει το σύστημα μετάδοσης να αποτελείται από :

1. Το συμπλέκτη, ο οποίος συνδέει και αποσυνδέει τον κινητήρα από το φορτίο του ανεξάρτητα με τη λειτουργία του.
2. Το κιβώτιο ταχυτήτων, που μεταφέρει στο διαφορικό τη δύναμη, την οποία παίρνει από το συμπλέκτη επιτρέποντας στο χειριστή να επιλέγει τη ταχύτητα.
3. Το διαφορικό, το οποίο μεταδίδει τη δύναμη που παίρνει από το κιβώτιο ταχυτήτων στην ακραία μετάδοση της κίνησης.
4. Την ακραία μετάδοση της κινήσεως, η οποία μεταδίδει τη δύναμη που παίρνει από το διαφορικό στους τροχούς.

Ροπή στρέψεως = η προσπάθεια μιας δύναμης που εφαρμόζεται σ’ ένα άξονα, τον οποίο τείνει να περιστρέψει.